ماهیت و وضعیت حقوق معامله سفهی

قرارداد وسیله تبادل ارزشها و منافع است و طرفین قرارداد قبل از انعقاد قرارداد با سنجش سود و زیان اقدام به انعقاد قرارداد می نمایند و به عبارتی در معاملات،تعهدات متعاملین و ارزش آنها دارای اهمیت اساسی می باشد.یکی از انواع معاملاتی که این امر در آن رعایت نگردیده است معاملات سفهی است.که موضوع این پایان نامه به آن اختصاص یافته است. معاملات سفهی معاملاتی است که عقلا معمولا چنین معامله ای منعقد نمی نمایند و در نزد ایشان شایع نیست.بلکه معامله ای است که بیشتر از جانب فراد سفیه صادر می شود و شایسته حال ایشان است. این گونه معاملات از طرف شخصی منعقد می شود که رشید و عاقل و کامل است اما به جهت غفلت و مسامحه و یا انگیزه های خاص اقدام به چنین معامله ای می کند. از عناصر اصلی چنین معاملاتی عدم تعادل اقتصادی بین عوضین و اهلیت کامل معامل می باشد. در اغلب معاملات سفهی شخص در برابر چیزی عوض پرداخت می نماید که آن چیز مالیت و یا منفعت عقلایی ندارد و در بعضی موارد عوضی که شخص پرداخت می کند در مقابل چیزی است که مشروعیت ندارد.همچنین در بعضی موارد تعهدی که شخص بر عهده می گیرد کاملاً خارج از توان اوست. مصداق بارزی که در این خصوص وجود دارد وضعیت افرادی است که بدون در نظر گرفتن توانایی مالی خود تحت تاثیر برخی احساسات تند اقدام به برعهده گرفتن مهریه های سنگین می کنند که البته در اغلب موارد قصد انجام این تعهد و به عبارتی قصد پرداخت مهریه فوق وجود ندارد. لذا در بعضی موارد انعقاد معامله سفهی موجب خلل در ارکان اساسی عقد می شود.از اینرو به عقیده برخی از فقها این گونه معاملات،معاملات صحیحی نیستند و البته به عقیده برخی دیگر ادلّه عام صحت معاملات بر معاملات سفهی نیز حاکم بوده وموجب صحت و نفوذ آنها می باشد.بنابراین طبق نظر گروه اول آثار معاملات صحیح در خصوص آنها مجری نمی باشد بلکه مشمول احکام معاملات فاسد می باشند.به همین دلیل شخصی که به موجب چنین عقدی مالی را تصرف کند مسئول استرداد عین آن مال و منافع آن به مالک خواهد بود و طبق نظر دوم که این معاملات را صحیح می دانند آثار معاملات صحیح در خصوص معاملات سفهی جاری می باشد.